Present tense.
The formation of the present tense is often very complicated (the verb stem is often changed).
Examples:
| infinitive : | Present tense: | |
| czytać | czytam, czytasz | |
| umieć | umiem, umiesz | |
| budować | buduję, budujesz | |
| mieć | mam, masz | |
| iść | idę, idziesz | |
| ciąć | tnę, tniesz | |
| kuć | kuję, kujesz | |
| wykonywać | wykonuję, wykonujesz | |
| przebywać | przebywam, przebywasz | |
Linguists have divided present tense verbs into four conjugations. One verb, "być" is outside this division and has its own forms.
The 1st and the 2nd conjugations are very regular, 3rd person ends in -a or -e, and the rest of forms has the endings in singular -m , -sz, and in plural -my, -cie, -ją.
In the 3rd and 4th conjugations 1st person ends in -ę, and the 3rd person in -e, -i or -y. 3rd person plural is formed from 1st person sing. changing -ę to -ą. The rest of forms is regular and formed from the 3rd person sing., adding -sz (2 sg.), -my (1 pl.), -cie (2 pl.).
Conjugation I -am,-asz: czytać, czytam, czytasz
| 1 | czytam | czytamy | |
| 2 | czytasz | czytacie | |
| 3 | czyta | czytają | |
Conjugation II -em,-esz: umieć, umiem, umiesz
| 1 | umiem | umiemy | |
| 2 | umiesz | umiecie | |
| 3 | umie | umieją | |
Conjugation III -ę,-esz: pisać, piszę, piszesz
| 1 | piszę | piszemy | |
| 2 | piszesz | piszecie | |
| 3 | pisze | piszą | |
Conjugation IV -ę,-isz or -ysz: liczyć, liczę, liczysz
| 1 | liczę | liczymy | |
| 2 | liczysz | liczycie | |
| 3 | liczy | liczą | |
In Conjugation III and IV there is often vowel and consonant change:
brać - biorę - bierzesz - biorą
nieść - niosę - niesiesz - niosą
Verb być has uniquely irregular forms: jestem, jesteś, jest, jesteśmy, jesteście, są
Perfective verbs do not form the present tense. The form formed according to the above rules expresses the future (perfect future).
Formation from the infinitive
How is the present form made from the infinitive ? Some rules can be given for the 1st person singular. If the 1st person singular is in -m, 3rd person is formed by removing -m. If the 1st person is in -ję, 3rd person is -je, in other cases 3rd person is given here :
1. Infinitive in -ać :
inf. -ować > -uję (kupować - kupuję)
inf. -ywać > -uję (wykonywać - wykonuję), but bywać > bywam
inf. -ać - mainly -am (czytać - czytam), but there are exceptions, like : łapać - łapię - łapie.
Unique are the verbs stać, dać, brać, prać. Stać się (to become) has the form : stanę się, stanie się. Stać (to stand) has the form stoję, stoi, brać - biorę, bierze, prać - piorę, pierze.
2. Infinitive in -eć :
Verb wiedzieć and its forms with prefixes (powiedzieć etc.) has the form wiem (powiem).
Verbs : mieć > mam, chcieć > chcę (3rd pers. chce).
Some verbs change -eć in -eję : istnieć - istnieję.
Other verbs change -eć in -ę, in 3rd person -i or -y :
-leć > -lę, -li : myśleć, myślę, myśli
-dzieć > -dzę, -dzi: siedzieć, siedzę, siedzi
-żeć > -żę, -ży : należeć, należę, należy
Verbs in -sieć conjugate like musieć : muszę, musi.
Verbs in -rzeć have imprevisible forms :
either -rzę, -rzy : spojrzeć, spojrzę, spojrzy
or -rę, -rze : trzeć, trę, trze, the same : odeprzeć, umrzeć
3. Infinitive in -ić : 1st person in -ę (often with consonant change), 3rd person in -i : robić - robię - robi, mówić - mówię - mówi, głosić - głoszę - głosi.
The verb pić has : pić, piję, pije.
4. Infinitive in -yć : 1st person in -ę , 3rd person in -y : położyć - położę - położy.
The verb pić has : pić, piję, pije.
4. Infinitive in -uć : -uć > -uję : czuć - czuję.
5. Infinitive in -nąć : -nąć > -nę, -nie : płynąć - płynę, płynie.
Infinitive zacząć: zacznę, zacznie.
Other infinitives in -ąć, infinitives in -c and -ść : present tense forms are very irregular and are to be remembered.